Weisse Rose: Scarborough Fair

Những năm trung học ở trường Lê Quý Đôn nhóm bạn thân chúng tôi gồm Minh Luộc, Minh Đen, Tuấn Nguyễn, Trí Râu, Liêm Mập, Linh Trống ... và tôi thỉnh thoảng hùn tiền mướn dàn nhạc chơi cho vui ở lớp nhạc Trúc Giang (hồi đó ở đường Cô Giang, Quận 1).

Năm lớp 11, có một lần gần ngày Lễ Giáng Sinh 1979, chúng tôi ngần ấy đứa kéo đến lớp nhạc Trúc Giang để dợt nhạc. Trong khi chờ đợi tới phiên mình, chúng tôi được xem một ban nhạc đang chơi bài "Giàn thiên lý đã xa" (lời Việt của NS Phạm Duy), thì Trí Râu bỗng vọt miệng nói:

- Bài này thật sự do Paul Simon và Garfunkel sáng tác bằng tiếng Anh là “Scarborough Fair".

Hắn nói lớn quá, vừa lúc tay trống Mạnh Tuấn (ban Enterprise trước 75) đẩy xe Vespa Sprint vào lớp nhạc, đi ngang qua nghe vậy nói ngay:

- Không phải đâu cưng, cưng nói đúng có một nửa.

Dựng xe xong nhạc sĩ Mạnh Tuấn (NS-MT) tiến lại chỗ chúng tôi đang đứng, nói tiếp:

- Đúng là ”Scarborough Fair” nhưng là cổ ca Anh-Cát-Lợi (tên gọi chung cho các xứ Brittany, Ireland, Scotland, Wales...) chứ không phải do Paul Simon sáng tác.

Trí Râu lí nhí:

- Dạ, mà cổ ca là gì vậy chú?

NS-MT bập vài hơi xì gà rồi mới trả lời:

- Kêu bằng anh được rồi. Cổ ca là dân ca lâu đời quá gọi là cổ ca, giống như bài “Hát Hội Trăng Rằm” hay “Trống Cơm” vậy đó, hiểu chưa?

Đến lượt Minh Đen hỏi:

- Mà thực sự là ai đã đặt ra bài này vậy anh?

NS-MT nhún vai:

- Bài này xưa quá, chả biết tác giả là ai!

Quay sang Trí Râu, NS-MT hỏi:

- Cưng thấy bài này có gì lạ không?

Rồi không đợi Trí Râu trả lời, NS-MT tiếp luôn:

- Bài này không có điệp khúc, mà chỉ có điệp ngữ "parsley, sage, rosemary and thyme" được lập đi lập lại...

Trỏ điếu xì gà vào ban nhạc đang chơi bài Giàn thiên lý đã xa NS-MT giải thích:

- Tụi này chơi Chord 7 nghe chấp nhận được nhưng không đúng nguyên gốc. Bài gốc không có Chord 7, thí dụ chỉ có Rê Thứ (D minor), Sôn Thứ (G minor), Đô Trưởng (C Major) và Pha Trưởng (F Major), mà không có La Bảy (A7), cùng với điệp ngữ lập đi lập lại "parsley, sage, rosemary and thyme" lúc tấu lên nghe như lời cầu kinh vậy đó. Ca sĩ Paul Simon có sáng tác một bài nữa tên là “Canticle” (Bài Thánh Ca), bài này được hai ông Simon và Garfunkel hát bè song song với bài “Scarborough Fair”, vì thế nên người ta mới gọi bài này là “Scarborough Fair/Canticle“.

Thấy chúng tôi có vẻ chăm chú lắng nghe, NS-MT được thể thao thao bất tuyệt:

- Hai ông Simon và Garfunkel là ca sĩ phản chiến, mượn lời nhạc của bài “Canticle” lồng vào bài “Scarborough Fair” để chống chiến tranh Việt Nam, nói đúng ra là chống Mỹ. Bối cảnh của bài “Canticle” là trận chiến thời Trung Cổ giữa các xứ Brittany, Ireland, Scotland, Wales v.v... tuy khác tên gọi các xứ nhưng đều là dân nói tiếng Anh, cũng như pasley, sage, rosemary và thyme khác mùi khác tên nhưng đều là hương thảo cả. Tại sao lại phải đánh nhau khi tất cả đều là con người? Ý của hai ổng là như vậy. Bài cổ ca chính có tên là “Scarborough Fair”, còn phiên bản của hai ca sĩ này thì được gọi là “Scarborough Fair/Canticle".

Nghiêng người về phía chúng tôi, NS-MT nhỏ giọng lại:

- Loại nhạc cổ ca của Anh thì phải chơi bằng đờn lute và đờn harp nghe mới hay, trống và đờn điện nghe không dzô được.

Chúng tôi ậm ừ lấy lệ chứ hồi đó có biết đờn lute và đờn harp là cái khỉ gì đâu.

NS-MT lơ đễnh nhìn quanh phòng dợt nhạc, bất chợt mắt anh dừng lại ở hang đá Chúa Hài Đồng được chưng bày cạnh tấm bảng đen ghi giờ mướn.

Nghĩ ngợi giây lâu, anh nói:

- Còn một bài cổ ca Anh-Cát-Lợi có lẽ nổi tiếng hơn bài này nữa, là bài ca tỏ tình của một ông vua ... thường nghe vào dịp Giáng sinh ...

Minh Đen vọt miệng nói ngay:

- "Greensleeves” lời Việt là “Vai áo màu xanh".
NS-MT gật đầu:

-Đúng rồi. Bài này còn xưa và nổi tiếng hơn bài “Scarborough Fair” nữa. Nhiều người lấy bài này đặt lời cho nhạc Giáng Sinh và lấy tên là ... là ...

-"Le visage de Noel” và “What child is this". Trí Râu tiếp lời.

NS-MT vỗ vai Trí Râu cười hà hà nói:

- Cưng nhớ dai thiệt nhe.

Tháo cặp kiếng Ray-Ban xuống lau, anh gật gù:

- Bài “Greensleeves” thực sự chỉ là lời tỏ tình của ông vua dê xồm. Còn “Scarborough Fair” là thiên tình ca thời ly loạn, vừa buồn vừa hay và đầy ý nghĩa hơn cho nên anh thích bài này hơn.

Quay sang nheo mắt nhìn Minh Đen và tôi, anh nói:

- Mấy đứa nhìn thấy quen quá ... không biết anh gặp ở đâu rồi? ... thôi anh đi nha.

Minh Đen và tôi nhìn nhau tủm tỉm cười trong khi NS-MT nhẩn nha đi thẳng vào gian trong có lẽ kiếm nhạc sĩ Trúc Giang.

Trí Râu quay qua chúng tôi nói:

- Cha này để râu quai nón thấy quen quá, hình như là võ sư Lý Quỳnh (vào thời đó chỉ có tài tử Lý Quỳnh và Nguyễn Long lâu lâu để râu quai nón đóng phim).

Minh Đen vui vẻ trả lời:

- Là tay trống Mạnh Tuấn trong đoàn kịch Bông Hồng và ban nhạc Hà Tuấn Dũng đó (Lê Hựu Hà-Mạnh Tuấn-Quốc Dũng). Ổng chơi trống giỏi lắm!

Trí Râu ngớ ra:

- Thiệt hả, Mạnh Tuấn đó sao, tao nhớ ổng để râu Christophe mà?

Tôi nói:

- Kiểu đó xưa rồi, bây giờ Mạnh Tuấn chơi kiểu tóc dài loà xoà, để râu quai nón, mang kiếng Ray-Ban đen thui, hút xì gà, mặc áo phanh ngực giống như tay trống Ringo Starr của ban nhạc The Beatles đó.

- Vậy sao? Tao lại cứ nhớ lão để tóc dài uốn quăn như bọn Santana! Trí Râu bán tín bán nghi.

Minh Luộc cười hề hề và chen vào nói:

- Tin nó đi. Thứ bảy nào bọn tao cũng đi coi nhạc sống ở nhà máy Sinco hết, gặp Mạnh Tuấn, anh em nhà Sao Sáng và Bích Vân Thiên hà rằm. Tuy nhiên Mạnh Tuấn tới nói chuyện với mày thì mày có phước hơn bọn tao nhiều đó, hà hà.

Mặt Trí Râu tươi hẳn lên, vì hắn cũng cảm thấy cái vinh dự được tay trống cừ khôi nhất Việt Nam đến trò chuyện dù chỉ dăm ba phút, nhưng là cả một ước mơ của các cậu học sinh tập tành chơi văn nghệ.

Nhạc sĩ Mạnh Tuấn vừa là nhạc sĩ tài ba vừa có kiến thức rộng, anh đã giảng nghĩa cho chúng tôi biết rõ về xuất xứ, ý nghĩa và giai điệu đặc biệt của “Scarborough Fair” mà vào thời đó, đại đa số quần chúng đều ngộ nhận là tác phẩm của hai nhạc sĩ người Anh quốc Simon và Garfunkel khi hai ông viết phiên bản “Scarbrough Fair/Canticle”.

Hai bài cổ ca Anh-Cát-Lợi đều hay. Với “Greensleeves”, là thiên tình sử vương giả của ông vua lãng mạn Henry VIII và nàng Anne Boleyn. Với “Scarborough Fair”, là thiên tình ca về sự chia ly của đôi trai gái dân dã mà cả hai đều chết trong chiến tranh.

Chàng ngã gục ngoài trận mà vẫn không biết nguyên nhân của cuộc chiến tương tàn. Trước khi chết chàng nhắn gửi người bạn đồng đội: "Bạn ơi, cậu có đi dự lễ hội Scarborough không? Hãy nhắn với người con gái từng là người yêu của tôi nếu muốn gặp tôi thì trước hết phải làm những việc này ..." Những việc không thể nào thực hiện được, có nghĩa là nàng sẽ mãi mãi không bao giờ được gặp lại người yêu. Và nàng trước khi chết cũng nhắn gởi người yêu của nàng hãy làm những việc nàng yêu cầu trước khi gặp nàng, những việc cũng không thể nào thực hiện được.

Lễ hội Scarborough là một hội chợ cổ xưa, nơi dân tộc các xứ nói tiếng Anh tham dự để trao đổi hàng hoá, vui chơi và kết bạn. Ý nghĩa của lễ hội Scarborough được nhắc đến trong bài hát này là một cuộc sống thanh bình, dân các xứ không còn đánh nhau. Câu "Are you going to Scarborough Fair?" ("Bạn ơi, cậu có đi dự lễ hội Scarborough không?") mang ý nghĩa: khi hết chiến tranh, những người lính trở về cố hương. Còn tôi, không về được nữa rồi. Bốn thứ hương thảo hay cỏ thơm parsley, sage, rosemary và thyme gắn bó với cuộc đời của người dân các xứ nói tiếng Anh thời Trung Cổ: khi còn là tình nhân, họ gởi gấm tâm tình qua việc tặng nhau các thứ cỏ thơm này. Trong đời sống vợ chồng bốn thứ cỏ thơm dùng để làm gia vị này không thể thiếu trong mỗi bữa ăn. Khi người yêu vĩnh viễn ra đi thì người ta làm nghi lễ tiễn biệt bằng cách đốt hay chôn các thứ cỏ thơm này theo thi hài. Tóm lại, theo phong tục thời Trung Cổ bốn thứ hương thảo này gắn bó với tình yêu lứa đôi từ lúc gặp gỡ cho đến lúc chia tay, cho nên chúng được lập lại nhiều lần trong bài hát.

Tuy không nổi tiếng bằng “Greensleeves” nhưng “Scarborough Fair” và “Sacrborough Fair/Canticle” nghe bi tráng hơn, ý nghĩa lời ca thâm thúy hơn, âm hưởng và lời ca giống như một bài cầu kinh của Anh giáo. Và nếu có ai đó bảo rằng bài cổ ca thật buồn “Scarborough Fair” là một bài thánh ca hay bài kinh nguyện thì cũng đúng thôi. Ý nghĩa của bài kinh nguyện này là gì? Nguyện cầu cho chiến tranh chấm dứt, cho các vua chúa thôi thù ghét nhau, cho các thân người ngưng gục ngã, cho người dân hết khổ đau sinh ly tử biệt ... vì nói cho cùng, dân tộc các xứ Brittany, Ireland, Scotland, Wales ... đều là đồng loại cũng như ... parsley, sage, rosemary và thyme.

"Scarborough Fair"

Tell her to make me a cambric shirt